راهبرد نجات اقتصاد ایران

ایران از دیر باز یک کشور کشاورزی و دامی بوده است حتی طبق متون تاریخی کشور انبار غله کشورهای همجوار هم بوده است؟

طبق تحقیقات دانشگاه توبینگن همراه محققان ایرانی مشخص شد کشت گندم در فلات ایران و کوههای زاگرس نشان داد که 12000 سال پیش کشت گندم و کشاورزی در ایران نظام مند بوده و تمدنهای ایلام حکومت ماد هخامنشایان سلوکیان اشکانیان و ساسانیان پایه اصلی اجتماعی اقتصادی کشور را بر اساس کشاورزی قرار داده بودند.

و حتی صادرات گندم پنبه در راس تجارت بازرگانان ایران قرار داشته است.( 1 )

در سالهای اخیر درست پس از شروع کرونا و جنگ روسیه و اوکراین اهمیت خودکفایی در تولید مواد غذایی و کشاورزی بار دیگر در راس اهداف بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفت ؟

جنگ اوکراین نشان داد کشورهای غربی بخصوص آمریکا هیچ اصولی را در صورت لزوم رعایت نخواهند کرد و برای غلبه و از دست ندان هژمونی خود حاضرند هر کشور هر حکومتی را فدا کنند.

کمبود و گرانی مواد غذایی ظرف 4 سال اخیر بیش از یک میلیون تلفات فقط در افریقا بجا گذاشته است اخباری که غرب به راحتی از کنار آن گذر کرد و حتی موضوع را پوشش خبری هم نداد همانطور که راهپیمایی عظیم اربعین سانسور کرد.

در چهار سال گذشته گرانی مواد غذایی بیش از چهارده کشور در معرض سقوط اقتصادی قرار داده است و باعث رنج فراوان انسانی اجتماعی و ناامنی گسترده در کشورهای فقیر شده است.

طبق گواهی آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در اواسط ماه مارس درباره عواقب جهانی جنگ هشدار داد. او گفت که "طوفان گرسنگی" در حال وقوع است. با توجه به اهمیت فراوان اوکراین به عنوان صادرکننده مواد غذایی، این تهاجم "همچنین حمله ای به آسیب پذیرترین مردم و کشورهای جهان" خواهد بود.

این گواهی بالاترین مقام سازمان ملل بود برای اعتراف به اینکه مواد غذایی یک سلاح شده اند همانند مسلسل می کشند آسیب می زنند 

حتی کودتا سقوط جنگ حاصل سیاسی شدن مواد غذایی است.

نمی فروشند به قیمت گزاف مگر به بهای "تمکین سیاسی و تسلیم" به همین خاطر 

حتی احتمال سقوط حکومتهای ضعیف تر در تهیه مواد غذایی وجود دارد سقوطی همراه با ورشکستگی شورش و غارت ؟

حکومتهای صدمه دیده مانند ماداگاسکار . تونس . لیبی.مصر لبنان . اتیوپی . سومالی . سودان . کنیا. و بسیاری دیگر که هنوز از تبعات شروع جنگ اوکراین و روسیه رها نشده اند؟

ایران هم یکی از کشورهای هدف برای جنگ "جهانی غذایی " بود که با اقدام به موقع دولت رئیسی توانست از این دام خطرناک عبور کند.

مشکلاتی که بخاطر مسائل امنیتی افشاء نشد و پوشیده مانده اگر چه کوتاهی دولت اسبق هم آسیب پذیری ایران به شدت افزایش داده بود.

بهر حال جا دارد از آن تلاش صمیمانه تشکر کنم اگر به دولت اشکال وارد می کنیم دلیل نمی شود خوبی های و عملکردها ی عالی را تمجید نکنیم

دولت روحانی با اعلام قیمت بسیار پائین گندم برای سال1399و  1400 زمینه عدم خرید و عدم کشت را فراهم کرده بود تا جایی که کل خرید گندم به نصف کاهش پیدا کرده بود.

در همان تاریخ من طی چند مقاله در راهبرد 525 تا 529 به تفصیل در این مورد نوشتم اگرچه بسیار مورد توجه قرار گرفت حتی رسانه های خارجی هم مطلب منعکس کردند اما در داخل فقط سایت الف یک قسمت منتشر کرد که بلافاصله با درخواست دولتی ها از سایت حذف شد؟

اگر چه من اعتراضی به این عمل نداشتم و ندارم کالبد شکافی من از  مشکلات نه برای کوبیدن و سرپیچی کردن و گردنکشی است.

بلکه برای نشان دادن راه و حل کردن موضوع است  .

درست مانند یک چاقوی جراحی بدن می شکافم تا به زخم برسم بعد ابعاد موضوع را بررسی و شیوه ای برای درمان تشریح می کنم خواه مقبول افتد خواه مبغوض گردد هرجی نیست این هم بگذرد .

هفت سال است مسلسل وار می نویسیم به گواهی تاریخ انتشار هر یک اگر مورد توجه کامل قرار گرفته بود  بسیاری از معضلات کشور به راحتی حل شده بود اگر چه یکی دو مورد هم اشتباه داشته ام اما 98 درصد درست بوده به موقع بوده مناسب بوده؟

اما امروز می خواهیم بررسی کنیم با همه مشکلات کشور اعم از بی پولی دولت خشک سالی نبود سرمایه و وام بانکی آیا خودکفایی کامل کشاورزی در ایران وجود دارد؟ یا نه.

امروز دولت نزدیک به 25 میلیارد دلار مستقیما" برای واردات مواد غذایی و نهاده های دامی ارز پرداخت می کند و در پایان مبلغ بسیار ناچیزی از این مبلغ به صورت ریالی دریافت می کند تقریبا یک پنجم مبلغ دلاری؟

تازه هر سال این مبلغ افزایش هم پیدا می کند ظرف پنج سال آینده این مبلغ به 50 میلیارد دلار خواهد رسید .

افزایش جمعیت کشور به 100 میلیون نفر افزایش فقر افزایش مهاجرت به شهر ها نان خوران دولت را به شدت هزینه بر خواهد کرد.

همانطور که در بنزین گاز و سوخت به ناترازی رسیدیم به زودی در این موضوع هم به ناترازی خواهیم رسید؟

مبلغ تخصیص داده شده به واردات مواد غذایی دو رویکرد تخریبی دارد یک تولید کشاورزی داخلی را بی صرفه خواهد کرد اختصاص دلار 28500 تومانی به نان و مواد نهاده های دامی کشاورز از تولید منصرف خواهد کرد کشاورز باید کار خود را با مواد تکمیلی کشاورزی نظیر کود ماشین آلات کشاورزی زمان و سرمایه دلار 50 هزار تومانی به کار ببندد و در آخر وجه دلار کمتر به عنوان حاصل کار با تاخیر جند ماهه دریافت کند.

در حالیکه کشت سایر محصولات غیر استراتژیک با دلار 50 هزار تومانی ( تازه اگر نرخ دلار ثابت بماند ) می تواند بفروشد.

تازه آن کشت هم در مقابل افزایش نرخها و زندگی شهری چنگی به دل نخواهد زد.

در هر حال تمام شواهد حاکی از اینست که دولت در چند سال آینده از ادامه اینکار ناتوان خواهد شد.

اما سوال اساسی اینجاست که با شبه افکنی مدیران مشکوک آیا ایران قادر است در عین خشک سالی و کمبود اعتبار به خودکفایی کامل کشاورزی دست پیدا کند حتی نهاده های دامی را داخل تولید کند یا خیر؟

پاسخ اینجاست با مطالعه تمام پارامترهای دخیل در قضیه ایران می تواند خودکفایی کامل در تولیدات کشاورزی پیدا کند حتی می تواند مقدار متنابعی را هم صادر کند.

چگونه امروز تکنولوژی کشاورزی بسیار رشد کرده اینک هلند با نیم لیتر آب یک کیلو گوجه فرنگی تولید می کند در حالیکه در کشورهای مشابه حتی در گلخانه با چهار لیتر آب یک کیلو گوجه فرنگی تولید می کنند.

امروز هلند با 2500 هکتار گلخانه برابر یکصد میلیارد دلار صادرات مواد کشاورزی دارد.

بعد از آمریکا دومین صادر کننده مواد غذایی دنیا است .

ببینید مساحت شهر تهران 370 هکتار است یک هفتم زیر کشت هلند؟

یک گلخانه معمولی ده برابر یک زمین کشاورزی در سال تولید دارد یک هکتار گندم در سال پنج تن محصول می دهد اما یک هکتار گندم در سال چهار بار کشت هر بار تا 15 تن محصول می دهد.

حالا اگر گلخانه های ایران یک پنجم جهانی هم محصول بدهند کشت گلخانه ای در ایران می تواند تولیدات کشاورزی به دو برابر افزایش دهد طبق گزارش خبرگزاری فارس کل گلخانه های ایران از 23000 هکتار در سال 1401 به 27000 هکتار در سال 1402 افزایش یافته است.

این در حالی است که کل گلخانه های کشور هلند از 2500 هکتار بیشتر نیست؟

ایران اینک با همین خشکسالی موجود می تواند محصولات کشاورزی خود را از 120 میلیون تن به دو برابر ظرف چهار سال افزایش دهد؟

اشتباه نکنید این افزایش نه نیاز به سرمایه گذاری دولت دارد نه نیاز به کار غیر ممکن دارد بلکه دو مشکل اساسی دارد یک واردات مواد غذایی ذینفعانی دارد که به هیچ وجه حاضر نیستند این امتیاز وارداتی از دست بدهند و مرتب لابی گری می کنند ؟

آن اقای که نصف مبلغ 25 میلیارد دلار شخصا بابت واردات نهاده های دامی دارد دریافت می کند کجا حاضر است این تجارت بسیار سود آور رها کند؟

دوم اینکه اقایان وابسته مرتب در گوش دولت ایه یاس می خوانند آب نداریم امکان خودکفایی وجود ندارد قیمت تمام شده گندم جو ذرت در ایران بالاتر از خارج در می آید الا غیر ذالک؟

متاسفانه مجلس هم در میان کارنامه موفقی نداشته همیشه مایل به واردات بوده ؟ پیدا کنید توزیع کننده رانت؟

ببینید ما داریم 25 میلیارد دلار به خارج می دهیم با آن موادی می خریم که کشاورزی داخلی با آن سرکوب می کنیم؟

شما همین مبلغ 25 میلیارد دلار با نرخ آزاد در داخل خرید کنید همان گندم ذرت کنجاله سویا را ببینید از زمین آسمان گندم ذرت سویا خواهد روید یا نه شما گندم سال گذشته به نرخ تنی 550 دلاز خرید کردید به نرخ هر کیلو نیم دلار یا به نرخ آزاد ارز در ایران کیلیویی 25 هزار تومان تازه هر کیلو پنج سنت هم هزینه حمل با کشتی دادید و از بندر تا سیلو هم هر کیلو حداقل هزار تومان هزینه کامیون دادید.

پنج سنت می شود 2500 تومان با 1000 تومان داخلی می شود کیلوی 3500 تومان با 25000 تومان هر کیلو می شود 28500 بیست هشت هزار پانصد تومان تازه این وجه بدون تاخیر کشتی دموراژ و وجوه بیمه تخلیه و بار گیری است هزینه هر کیلو گندم کف نانوایی برای دولت 40 هزار تومان تمام می شود؟

تازه این کمترین مبلغ تمام شده است چرا ؟ چون کسر وزن در حمل وجود دارد هم تبخیر رطوبت هم ریزش هم آفات زدگی هم دزدی ؟

خوب این چهل هزار تومان با کیلوی ده هزار تومان تخفیف به دولت کیلوی 30 هزار تومان در گندم و جو 23 هزار تومان در ذرت و سویا خرید کنید در داخل من قول می دهم تمام ایران برای کشت گندم مردم گلخانه بزنند.

اصلا ارز هم هزینه نکنید نگهدارید برای واردات ضروری فقط ریال پرداخت کنید.

آن وقت دیگر تولید روی چرخ توانایی و گسترش قرار خواهد گرفت ؟

کم کم می شود کل تولید پخت نان و سیلو کردن به تدریج به عهده مردم و بخش خصوصی گذاشت.

اگرچه این میدان و گردش کار تا ابد باید با نظارت تشویق و هدایت دولت همراه باشد فقط دولت باید بزرگی تشویق تقسیم کار و هدایت سرمایه ها را داشته باشد.

یک مشکل اساسی در بخش کشاورزی وجود دارد و آن نقص در آموزش روشهای صحیح است اصلا جهاد کشاورزی مفقود شده آموزش است؟

یک آموزش های وجود دارد اما در کشور بزرگ ایران مانند با قاشق چای آب دادن به فلات بزرگ ایران است.

وجود یک کانال تلویزیونی کشاورزی همراه با سایت اختصاصی آموزش موبایلی مفقوده ایران است امید است مورد دقت نظر و عملی شدن قرار گیرد؟  

چه عیبی دارد ما در تلویزیون نحوه کامل گلخانه سازی کشت و کشاورزی در ابعاد کشوری آموزش دهیم قابل توجه صدا سیمای کشور و آقای جبلی.

 

1-دکتر مسعودی فر ( در مقاله: سرآغاز کشاورزی نظامند در ایران )